DUYU BÜTÜNLEME – DR. JEAN AYRES
Dr. Ayres Jean, günlük yaşamda çocukların duyusal girdilerle ilgili birtakım zorluklar yüzünden öğrenme süreçlerinin bozulduğuna ve çocukların bu fonksiyonelliklerini arttırmak için bazı nöral değişiklikler yapmak gerektiğine inanıyordu. Doktorasını psikoloji alanında tamamlayan ve nörobilim alanında post doktora yapan Dr. Jean Ayres araştırmalarını, çocukların dokunma, hareket gibi duyusal bilgileri yorumlama ve işlemleme becerilerini etkileyen nörolojik bozukluklar üzerine yoğunlaştırdı. Çeşitli testler geliştirerek duyu bütünleme alanındaki müdahalelere temel oluşturan materyal ve teknikleri ortaya koydu. Bugün günümüzde ergoterapi alanında yerlemiş olan köklü teoriler ve terminolojiler Dr. Jean Ayres’şn çalışmalarına dayanmaktadır.
Peki Nedir Bu Duyu Bütünleme?
Her gün, hepimiz çevremizden pek çok duysal bilgi alıyoruz. Bu duyusal girdileri algılamamız ve beynimizin bu bilgileri düzenleyip yorumlaması sürecine Duyu Bütünleme denmektir. Bu bilgileri sahip olduğumuz yedi duyusal yol ile topluyoruz; görme, işitme, dokunma, tat, koku, denge ve hareket (vestibüler), kas ve eklem (propriyosepsiyon).
Görme, işitme, dokunma, tat ve koku olarak bilinen beş duyumuzun yanında iki duyumuz daha vardır. Vestibüler duyumuz, iç kulaktan yer çekimi ile ilgili bilgileri alır ve bu duyumlara cevap verir. Uzay boşluğunda nerede olduğumuzu ve başımızı yerçekimine göre nerede olduğunu bilmemizi sağlar. Propriyosepsiyon ise kaslardan ve eklemlerden gelen duyumların bilinçdışı farkındalığındır. Bize ne kadar kuvvet uyguladığımızı ve vücut uzuvlarımızın vücudumuza göre nerede olduğunu bilmemizi sağlar.
Bu bilgiler bizim dünyada güvenli bir şekilde gezinmemize, dışarıdan gelen bilgilere anlamlı, amaçlı ve uygun tepkileri verebilmemize yardımcı oluyor. Normal seyrinde gelişimin için deneyimle gelişen bu süreç bazı çocuklarda gerektiği gibi gelişmeyebiliyor. Böyle bir durumda çocukların oyun, giyinme, yemek yeme ve sakin kalabilme gibi günlük yaşamlarında zorluklar ortaya çıkabiliyor.
Hangi Problemlerle Karşılaşabiliriz?
Dokunma, hareket, ses veya görmeye aşırı tepki; etraftaki seslerden rahatsız olma ve dikkatin dağılması, belirli yiyeceklerin ve a giysilerin dokularından rahatsız olma, yüksek ve beklenmedik harekete hassasiyet gösterme
Duyusal arayış/ duyusal girdiye normalin altında tepki gösterme; yoğun hareket içeren aktivitelerden hoşlanma, ağrıya toleransının düşük olması, çürükleri ve çarpmaları fark etmemesi
Normalin dışında düşük/yüksek aktivite seviyesi; uzun süre oturmakta zorlanma, sürekli hareket haline olma, planlı aktiviteler için motivasyon düşüklüğü
Koordinasyon problemleri; dengesiz yüzeylerde yürümekte zorlanma, sıklıkla takılıp düşme, spora aktivitelerinde zorlanma, motor görev içeren aktiviteleri öğrenirken zorluk, küçük materyalleri kullanırken zorlanma
Akademik başarı ya da sosyal hayattaki problemler; yetenekli olduğu halde odaklanmakta zorlanma, kalabalık ortamlardan kaçınma, günlük programları takip etmekte ve organize olmakta zorluk, etraftaki insanların iletişimsel jest ve ifadelerini tahmin etmekte zorluk.
Böyle Bir Zorluk Fark Ettiğimizde Ne Yapabiliriz?
Duyu bütünleme yaklaşımında her bireyin kendine özgü ihtiyaçları belirlenir ve ergoterapi müdahaleleri kişinin yaşadığı zorluklara göre değişiklik gösterir. Bu alanda uzman bir ergoterapist ya da fizyoterapist ile kapsamlı bir değerlendirme yapmak önemlidir. Bunu sonucunda belirlenen tedavi planında bireyler duyusal ihtiyaçlarına ve yaşam tarzlarına yönelik uzmanlaşırlar. Terapist ile beraber kendini sakinleştirme becerileri, duyusal işlemleme, vücut farkındalığı, motor planlama ya da ince/kaba motor becerilere yönelik çalışmalarla duyu bütünleme konusunda destek alınabilir.
Eastman & T. A. May-Benson; Ergen ve Genç Yetişkinler için Duyu Bütünleme Rehberi
S. Roley & A. Balıkçı; Ayres Duyu Bütünleme Sertifika Programı 2020
