5N 1K da EBEVEYN DANIŞMANLIĞI

Ebeveynlik, sadece anne baba olmak değil, en temel anlamıyla bakımını üstlendiği çocuğun hayatta kalmasını sağlayan ve onların geleceğini garanti altına almayı amaçlayan bir dizi görev olarak tanımlanabilir. Yetişkinlerin bu görevleri, çocuğun gelişimine katkı sağladığı gibi onların karakterinden, kişiliğine kadar birçok önemli noktaya da etki eder.

 

Bebeklikten ergenliğin sonuna kadar uzanan süreç hızlı bir gelişimi ve değişimi barındırdığı için belirli gelişimsel krizlerin ortaya çıkması muhtemeldir. Gelişimsel düzlemde her yeni yaş, her değişiklik beraberinde krizleri de getirmektedir. Bu krizlerin yaşanması çok normaldir ve sağlıklı bir şekilde atlatılması hem bebek/çocuk/ergenler hem de ebeveynler için çok önemlidir. Çoğu sorun anne babanın çocuğun gelişimsel özelliklerini bilmemesinden ve gelişimsel krizi yönetememesinden kaynaklanır. Ebeveyn danışmanlığı bu noktada, bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemleriyle ilgili ebeveynleri bilgilendirmeyi, krizlerin sağlıklı atlatılması ve sorunlara çözüm odaklı yaklaşılması konusunda aileleri desteklemeyi amaçlayan danışmanlık hizmetidir. Bu sayede, krizler sorunlu bir davranışa dönüşmeden, sorunlu davranış pekişmeden, çocuğun büyüme sürecinde yaşadığı krizleri bir soruna değil fırsata dönüştürme konusunda ebeveynler desteklenir.

Ebeveyn danışmanlığı ailelerin bebeklik/çocukluk/ergenlik döneminde olan çocukları için alacakları danışmanlığı kapsar. Ortada gözle görünür bir sorun olmasa bile, bir psikologdan yardım almak, ailenin çocukla olan ilişkisini sağlamlaştırdığı gibi olası sorunların oluşmasını da engeller. Bebeklikte/ çocuklukta/ ergenlikte ihmal edilen görmezden gelinen çözülmeyen her sorun yaşamın herhangi bir döneminde tekrar ortaya çıkabilir.

 

Ebeveyn danışmanlığının temel amacı sorunlar hiç oluşmadan ya da büyüyerek daha büyük sorunlar haline gelmeden anne babalara çocukları hakkında öneriler ve çözümler sunmaktır. Aşağıda sıralanan dönemlerde ailelere döneme özgü sorunlar için ebeveyn danışmanlığı verilir.
• Hamilelik ve 0-2 yaş Dönemi Ebeveyn Danışmanlığı
Hamilelik dönemi ebeveyn danışmanlığı annenin bu dönemin stresiyle başa çıkabilmesine, stresini düzenleyebilmesine, doğum sürecine ve bebek doğduktan sonra oluşabilecek krizleri nasıl yöneteceklerine dair bilgilenmesi amacıyla verilen danışmanlık hizmetidir. Bu süreçte ebeveynlere, karı-koca olarak birbirlerine nasıl destek olacakları, birbirlerini nasıl rahatlatacakları ve anne/baba olmaya hazırlanmaları konusunda da destek verilir.
Bebeğin doğmasının ardından, 0-2 yaş dönemine yönelik ebeveyn danışmanlığında anneye bebekle kurulacak güvenli ve sağlıklı anne bebek ilişkisi, bebeklik dönemi gelişim özellikleri ve bu bağın kurulmasını sağlayacak sağlıklı ve işlevsel ebeveynlik becerilerinin kazandırılması ile ilgili yardım sağlanır. Bunun yanında bebeğin hem fiziksel hem duygusal olarak anneden nasıl besleneceği, babanın bu süreçte anneye nasıl destek olacağı ve evde değişen yeni sisteme anne babanın nasıl uyum sağlayacağı gibi konularda danışmanlık hizmeti verilir.

 

• 2-12 yaş Çocuk Ebeveyn Danışmanlığı
Çocuk Ebeveyn Danışmanlığında ailelere çocuklarının yaş dönemine göre gelişim özellikleri hakkında bilgi verilir. Ebeveynlerin, çocukların yaşına göre beklentilerinin, verecekleri sorumlulukların ve uygulayacakları kuralların düzenlenmesi sağlanır. Bunun yanında, çocuğun ve ailenin ihtiyacına göre okula başlama, ders çalışma alışkanlığı kazandırma, arkadaş ilişkileri ve sosyal becerilerini güçlendirme, ilgi ve becerilerini tanıma ve destekleme süresince ebeveynlere destek verilir. Çocuk ile ebeveyn arasında çıkabilecek olası krizler ve bu krizleri yönetmekle ilgili işlevsel ebeveynlik becerileri kazandırılır.
• 12-21 yaş Ergen Ebeveyn Danışmanlığı
Ergen danışmanlığında, ebeveynler 12-21 yaş arası ergenlik dönemi gelişim özellikleri, ergenlik dönemine özgü davranış kalıpları, ergenin yaşadığı kimlik bulma süreci ve ortaya çıkabilecek olası kriz durumları hakkında bilgi verilir. Bu dönemdeki ebeveyn danışmanlığı, anne babayla olan ilişkilerin, aile içi kuralların yeniden düzenlenmesi, akademik ve sosyal alanda oluşan sıkıntılar, olası krizlerin nasıl yönetileceği ile ilgili danışmanlığı kapsar. Ebeveynler ile ergen arasında bir köprü oluşturarak işlevsel ebeveynlik becerileri kazandırılır.

 

 

Bunun yanı sıra aşağıda sıralanan bazı problemler ile çocuk ve ergen terapisi için başvurmuş aileler de bu süreçte mutlaka ebeveyn danışmanlığına yönlendirilirler. Bu tür bir durum içinde olan ebeveynlerin bir uzmandan destek alması tavsiye edilir.

 

• Bebeklik/Çocukluk/ Ergenlik dönemi sorunları
• Çocuk, Ergen ve Genç İle İletişim
• Davranış Bozuklukları
• Anne-Baba Ayrılığı/ Boşanma
• Bilgisayar ve İnternet Kullanımı
• Ebeveynlik Tutumları ve Gelişimi
• Okul Sorunları/ Sorumluluklar
• Kriz Yönetimi Ve Problem Çözme

Ebeveyn danışmanlığı, danışmanlık alacak olan ailenin sahip olduğu koşullar çerçevesinde değerlendirilir. Danışmanlığa ihtiyaç duyulan kişinin yaş dönemine göre, ebeveyn danışmanlığına ek olarak bebek/çocuk/ergen ile de görüşmeler yapılabilir. Genel olarak ebeveynlere çocukları hakkında gelişimsel bilgileri içeren (örneğin; hangi yaş döneminde ne tür davranış özellikleri görülür? Gelişimsel olarak bu yaş dönemi hangi krizleri kapsar? gibi) psiko-eğitim verilir. Ardından var olan kriz durumlarıyla ilgili Çözüm Odaklı danışmanlık çalışmaları yapılır. Anne veya baba ile bireysel olarak terapi çalışılması gereken durumlarda ise Bilişsel Davranışçı terapi, EMDR terapisi vb. gibi çeşitli yöntemler arasından seçilerek uygulanır.

 

Psikolojik danışmanlık merkezlerinde psikologların ebeveynler ile rahatça çalışabilecekleri görüşme odaları bulunur. Görüşmeler bu odalarda yapılır, zaman zaman bebek/çocuk/ergen de bu odalarda birlikte görüşmeye alınırlar.

Ebeveyn danışmanlığındaki ilk amaç, ebeveynlerden çocuk hakkında detaylı bir bilgi alarak çocuğun, biyolojik ve gelişimsel yaş aralığını belirmek ve ardından yaşanılan sorunun tanımlanmasını (örneğin; ne zaman yaşanıyor, davranış nasıl ortaya çıkıyor, ne kadar sürüyor ve nasıl sona eriyor gibi) sağlamaktır. Ebeveynler, alanında uzman psikologlar ile detaylı bir ön görüşme yaparlar ve bu görüşmede çocukla olan ilişkileri, geçmiş deneyimleri, kendi ebeveynlik tutumları, zorlandıkları alanlar, var olan soruna karşı verilen tepkiler, baş etme yöntemleri gibi birçok konu konuşulup incelenir. Daha sonra çocuğun yaş dönemi ve ebeveynlerin ihtiyacına göre danışmanlık hedefleri belirlenir.

 

Ebeveyn danışmanlığı çoğunlukla anne babalarla yürütülmektedir. Ancak çocuk ve ergen terapilerine de genellikle ebeveyn danışmanlığı eşlik etmektedir. Her ailenin kendine özgü bir dinamiği vardır ve problemlerde kendilerine özgü olan bu dinamiklerin içinde gelişir. Bu sebeple; her aileye, o ailenin dinamiklerine ve yapısına göre çözümler farklılaşır.

 

Görüşmelerde problemin belirlenmesinden sonra ebeveynlerin problemlerle başa çıkmalarına yardımcı olacak teknikler konuşulur. Ebeveyn danışmanlığının hedeflerinden birisi de ebeveynlerin sorunlara yönelik çözüm üretme kapasitesini arttırmaktır. Böylelikle anne babaların, kendi ebeveynliklerinden keyif almaları, çocukları ile ilişkilerini geliştirmeleri ve baş etme kapasitelerinin artması amaçlanır. Bu danışmanlığın fayda sağladığı diğer bir nokta ise önleyici ve koruyucu olmasıdır. Sorunlar hiç oluşmadan ya da büyüyerek daha büyük sorunlar haline gelmesine fırsat verilmeden çözülmeye çalışılmaktadır.

Bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemi, gelişimin ve değişimin çok hızlı olduğu dönemlerdir. Bu dönemlerde her ilişkide olduğu gibi ebeveyn-çocuk ilişkisinin de sağlıklı şekilde yürütülmesi çok önemlidir. Değişimler beraberinde krizleri de getirir ve bu durum sadece çocukları değil anne babaları da zorlar. Yeni ebeveyn olmuş yetişkinler bu yeni rollerine uyum sağlamakta zorlanabilirler. Öte yandan sadece yeni anne baba olan ebeveynler değil, daha önce çocuk sahibi olmuş ebeveynler de bu dönemlerde zorluklarla karşılaşabilirler. Çünkü değişimin bu kadar hızlı yaşandığı bu dönemlerde anne babaların sahip oldukları kaynaklar tükenebilir. Çünkü her çocuk ve her aile farklıdır. Ebeveynler de dünyaya gelen her çocuk ile yeni bir ilişkiye ve role başlamaktadırlar. Problemleri çözmek, çocuğu anlamak için yeni beceriler kazanmaya ihtiyaçları olabilir.

 

Ebeveyn Danışmanlığı bu noktada, çocuğun karşılanması gereken ihtiyaçları, çocuğun gelişim özellikleri, hangi davranışın normal hangi davranışın anormal olduğunu ayırt etme, çocuğun yaşına uygun gelişiminin sağlıklı bir şekilde ilerleyip ilerlemediğini tespit etme konusunda ebeveynlere yol gösterir. Aileleri nasıl davranacakları, olası sorun alanlarında doğru başa çıkma yolları bulabilmeleri ve çocuklarının ihtiyaçlarını ve gereksinimlerini fark edebilmeleri konusunda bilgilendirir.
Diğer yandan, yaşanan problemlerin kaynağında işlevsel olmayan ebeveyn özellikleri yatabilir. Problemlerin içindeyken, ebeveynler kendilerini dışarıdan göremeyebilirler. Kendi anne babalarından getirdikleri ebeveynlik becerilerinin bazıları işlevsiz olabilir ya da kendi çocuklarında işlevini kaybetmiş olabilir. Ebeveyn danışmanlığı ile var olan sorunları çözmek ve duygusal sağlığı yerinde çocuklar yetiştirebilmek için uygun ebeveyn işlevlerinin neler olduğu, ebeveynlik sezgilerine güvenmeyi öğrenme, soruna yönelik uygun müdahale yöntemleri konularında ebeveynlere bilgi verilir.

 

Ebeveynler herhangi bir belirti ve ya sorun söz konusu olmadan da, çocuklarının ruhsal açıdan sağlıklı, sosyal ve duygusal becerileri gelişmiş, kendine güvenli bireyler olarak yetiştirmelerine yardımcı olmak amacıyla bu hizmetten yararlanabilirler.

Anne ve baba olmaya aday olan ya da anne/baba olan tüm aileler bu tür bir danışmanlıktan faydalanabilirler.