Püf Noktalar
- Sosyal medya beğenileri sosyal aidiyet ve statü hissi sağladığından ödüllendiricidir.
- Araştırmalar beğenilere aşırı anlam yüklemenin gençlerin ruhsal sağlığı için problem oluşturabileceğini gösteriyor.
- Facebook/Instagram kullanıcılara beğeniler üzerinde daha fazla kontrol sağlama olanağı veren bir ilkeyi duyurdu.
Sosyal medyada beğeni almak o an iyi gelebilir – ama beğenileri saymak biraz fazla yüklü bir iş olabilir. Yıllardır, yapılan çalışmalarda ve medya hikayelerinde gençler, bunun ne kadar stresli olabileceğini dile getirdi. Sonunda Facebook ve Instagram kullanıcıları kontrolü biraz ele aldı: Artık başkalarının aldığı veya kendi aldığımız beğeni sayılarımızı gizleme seçeneğine sahibiz. Facebook amaçlarının sosyal medya deneyimindeki “baskıyı azaltmak” olduğunu belirtti. Ben ve daha birçok psikoloji araştırmacısı, bunun doğru yolda atılan bir adım olduğunu kabul ettik. Ama biraz geç değil mi?
“Beğeni” kovalamak: Gençler beğenileri niye bu kadar önemsiyor?
Gençler, sosyal medya beğenileri için çoğunlukla çok çaba sarf ederler. Çoğu genç ve genç yetişkin, kendilerini “marka” olarak düşünmeyi öğrenirler. Ve “markalarının” reklamını yapmak için bazı gençler, araştırmacıların “aldatıcı uygulamalar” –yoğun trafik zamanlarında (yoğun trafik zamanı: sosyal medyada kullanıcıların en aktif olduğu, yoğunluğun en çok arttığı zaman) gönderi atmak- adını verdiği zamanlara bağlı kalıyorlar, kendilerini daha çekici göstermek için filtre kullanıyorlar, hatta beğeni satın alıyorlar.
Bu gibi davranışlar ebeveynlere “aşırı” gelebilir. Ama beğeniler gençlerin temel ihtiyaçları arasına giriyor. Tüm insanlar yaradılış gereği bir yere ait olma arzusuna sahiptirler. Ve özellikle gençlik döneminde, akranlarımız arasında sosyal statü kazanma konusunda çok istekliyizdir. Gençler sosyal normlara çok önem veriyor ve birçok genç, akranları arasında kabul görmek için riskli ve yasadışı yollara başvurmaya hazır. Örneğin, Drs. Laurence Steinberg, Jason Chein ve meslektaşları, gençler bir sürüş oyunu oynarlarken arkadaşlarının orada bulunmalarının (herhangi bir akran baskısı olmadan) daha riskli bir sürüşe neden olduğunu ve bununla beraber beynin ödül merkezindeki aktivasyonun arttığını gördüler. Yetişkinler bu gibi davranışları veya beyin şemalarını göstermezler.
Bu sosyal itkiler yeni yeni ortaya çıkan şeyler değil – muhtemelen üreme stratejileriyle alakalı evrimsel temellere sahipler- ama sosyal medya bugünün gençleri için sosyal manzarayı önemli ölçüde değiştirdi. Meslektaşlarım Drs. Jacqueline Nesi, Mitch Prinstein ve ben sosyal medya gençlerin kişiler arası ilişkilerini nasıl ve neden dönüştürdüğüyle ilgili kuramsal bir sistem önerdik: Gençler artık akran onayının bir göstergesi olan geniş bir akran kitlesine 7/24 erişime sahipler.
Gençlerin beyinlerinin sosyal medyaya verdikleri tepkileri araştırmak için yapılan ilk beyin görüntüleme çalışmasında, Lauren Sherman ve meslektaşları, gençler fotoğraflarının daha çok beğeni aldıklarına inandıklarında, beyinlerindeki ödül mekanizmasının daha iyi bir aktivasyon gösterdiğini gördüler.Başka bir deyişle, beğeni almak sinirsel seviyede bile iyi geliyor. Bu özellikle sosyal ödüllere karşı benzersiz duyarlılıkları göz önünde bulundurulduğunda gençler için geçerlidir.
Beğeni almak iyi hissettiriyorsa, onları neden saklıyoruz?
“Benden daha fazla beğeni aldıklarında, kendimi ezik gibi hissediyorum, çünkü bu onların benden daha havalı veya daha güzel olduklarını gösterir ki bu sayede daha fazla beğeni alıyorlar.” -Singapur’daki genç kız, 2015’teki bir çalışma için röportaj verdi. (Chua & Chang, 2016, s. 194)
Gençler hem kendilerinin hem de akranlarının beğenilerini saymaya fazlasıyla bağlanmışlardır. Beğeni sayısı artan her bir genç için, bu beğeni sayılarıyla kıyas içinde olan başka bir genç vardır. Bu, stres oluşturup bazı gençler için ruhsal sağlık problemlerinin oluşma riskini arttırabilir.
Dr. Hae Yeon Lee ve meslektaşlarının yaptığı son çalışmalar, akranlarından daha az sayıda beğeni alan gençlerin, kendileri hakkında daha negatif duygu ve düşüncelere sahip olduklarını gösterdi. Ve düşük beğeni sayılarına daha yoğun negatif tepkiler gösteren gençlerin, zamanla depresif semptomlar göstermeye daha meyilli oldukları ortaya çıktı.
Yani, Facebook/Instagram’ın yeni ilkesi gençlerin ruhsal sağlığına fayda gösterecek mi?
Yeni beğeni ilkesi: Doğru yolda atılmış bir adım ama her derde deva değil.
26 Mayıs 2021’de Facebook aşağıdaki duyuruyu yaptı:
“Bugünden itibaren size “akışınızdaki” postların beğeni sayılarını gizleme seçeneği tanıyoruz. Ayrıca, kendi gönderilerinizdeki beğenileri de gizleme seçeneğine sahip olacaksınız, bu sayede diğerleri gönderinizin kaç beğeni aldığını göremeyecek. Böylelikle eğer isterseniz, beğenilere odaklanmaktansa paylaştığınız video ve fotoğraflara odaklanabileceksiniz.
Bu ilk olarak Facebook ve psikologların 2019’da tartıştığı, uzun zamandır beklenen bir değişimdi. Bu doğru yolda atılan önemli bir adımdı. Şimdi, ilk defa gençler, Facebook ve Instagram akışlarını diğerlerinin beğeni sayılarını görmeden görüntüleyebiliyorlar. Örneğin, bir genç arkadaşının tatil fotoğraflarına, onun beğeni sayılarını görmeden ve sosyal kıyaslamaya maruz kalmadan bakabilecek. Kendi gönderilerindeki beğeni sayılarını gizlemek aynı zamanda gençlerdeki, sürekli hesaplarını görüntüleme ihtiyacını da azaltabilir.
Ama bu yeterli bir çözüm değil. Çünkü gençler buna dahil olsalar bile, hesaplarına giriş yaptıklarında kendi beğenileri hala gösteriliyor olacak.
Neden sosyal medya kullanıcıları kendi beğeni sayılarını yine kendilerinden gizleme seçeneğine sahip olamıyorlar? Çok kolay: işin özü bu. Sosyal medya dikkat ekonomisiyle çalışır: kullanıcı uygulamayı ne kadar fazla kullanırsa, teknoloji şirketi de reklamlardan o kadar gelir elde eder. Beğeniler = $: Gönderi paylaşıyoruz ve sürekli kontrol ediyoruz, gelecek yeni bir beğeniyle gelecek dopamin patlamasını umut ediyoruz. Ve Dr. Renee Engeln’in 2019’da dediği gibi (CNET.com): “Kâr amacı güden sosyal medya şirketlerinin ruh sağlığımız için çalıştığını varsaymamalıyız. Bizimle ilgilenme işinde değiller.”
Son düşünceler
Tabii ki, gençlerin hepsi de sosyal medyaya karşı böyle tepkilerde bulunmuyor.
Ama şu anda bu gönderiyi okuyan herkes beğeni-yok meydan okumasına katılabilir. Instagram ve Facebook ayarlarınıza gidin ve beğenilerinizi saklayın. Daha sonra, kendi psikolojik değerlendirmenizi yapın: Birinci günden sonra, birinci haftadan sonra nasıl hissettiğinizi takip edin. Belki de o hissettiğin hâli beğenebilirsin.
